WOOD.BE inspireert: wat zijn de 9R-strategieën?

Op 7 december 2023 ging Inspired by WOOD door, een initiatief van het kenniscentrum voor de hout- en meubelindustrie WOOD.BE. Aan de hand van de 9R-strategieën maakten professionals uit de sector kennis met de mogelijkheden op het vlak van circulair ondernemen. Vier branchepartners getuigden over hoe zij via een Living Lab de daad bij het woord voegen. Daarna spraken twee innovatieve bedrijven het publiek toe en als kers op de taart nam de Nederlandse architect Daan Bruggink de aanwezigen op sleeptouw. Het publiek was overtuigend geïnspireerd na afloop.

“Waarom sta ik hier?” Met deze vraag opende general manager van WOOD.BE Chris De Roock Inspired by WOOD. Zijn antwoord had alles te maken met de eventlocatie: De Bonneterie in Erembodegem. De vroegere kousenfabriek Bonneterie Du Parc was, toen buurjongen Chris ongeveer tien jaar oud was, een welvarend bedrijf. Toch bestaat het vandaag niet meer. “Hoe komt dat? Die vraag heeft mij niet meer losgelaten, onder meer tijdens mijn studies economie”, vertelde hij. “Het antwoord vond ik niet in de handboeken, wel in de dagelijkse praktijk bij WOOD.BE. Om als bedrijf relevant te blijven in een veranderende context is het vermogen om zich aan te passen en mee te transformeren met de tijd cruciaal. Een van onze kerntaken is om bedrijven in de hout- en meubelsector te begeleiden op het vlak van innovatie. Vandaag is dat richting een circulaire economie.”

WOOD.BE ondersteunt bedrijven bij het realiseren van een innovatieve en duurzame toekomst door ondernemers bewust te maken van de context waarin hun bedrijf zich situeert: economisch, politiek, sociaal en ecologisch. Deze aspecten brengen uitdagingen met zich mee zoals grondstoffen, personeel, budgetten en attesten. “Op het vlak van circulariteit zijn we vooral bezig met waardecreatie en waardebehoud”, stelde Klaas Holsters, Research & Innovation Expert bij WOOD.BE. “We moeten onze producten slimmer maken en gebruiken, hun levensduur verlengen en optimaal herinzetten. Dat vergt een nieuwe mindset waarin we in levenscycli en systemen gaan denken en volgens de waardeketen samenwerken. Een van de belangrijkste uitgangspunten is om de levensduurcyclus van onze houtproducten gelijk te schakelen met de groeiduur van kwaliteitshout: 80 tot 120 jaar.”

De 9R-principes helpen bedrijven het duurzaamheidsbeleid te vertalen van intuïtieve acties naar een doordachte strategie. “Zie het als een ladder waarbij je zo hoog mogelijk probeert te geraken. Onderaan staat R9: recover (terugwinnen). Hier verbrand je houtafval en zet je het opnieuw in als warmte- of energiebron. Dat is gemakkelijk en goedkoop, maar het hout is weg en de opgeslagen CO2 komt vrij. Dat is heel rechtlijnig van a naar b: lineair ondernemerschap, niet de ideale oplossing.” Hogerop vinden we chronologisch recycle (recycleren), repurpose (herbestemmen), remanufacturing (ombouwen), refurbishing (opknappen), repair (herstellen), reuse (hergebruiken), reduce (verminderen), rethink (herdenken), refuse (vermijden). “Het spreekt voor zich dat iets wat je niet nodig hebt, niet gemaakt moet worden. Plastic rietjes of een fysiek antwoordapparaat, iemand? Door als bedrijf de volledige levenscyclus van je product of dienst in kaart te brengen, krijg je zicht op je positie op de ladder. Hoe hoger, hoe meer circulariteit.” 

Na enkele getuigenissen uit West-Vlaanderen (zie kader), volgden drie goede praktijkvoorbeelden. Als eerste kwam BAO Living aan het woord. Met de ontwikkeling van SAM, een slimme aanpasbare module, creëert het Antwerpse bedrijf compacte opbouwsystemen voor technieken: van ventilatie en verwarming tot elektriciteit en water. “Door de globale urbanisatie en de stijgende kostprijzen gaan mensen steeds kleiner wonen”, zei Benjamin Eysermans, oprichter en CEO van BAO Living. “Met SAM creëer je tot 25 procent meer leefbare oppervlakte dan bij reguliere ontwerpen. In vergelijking met een traditioneel bouwproces bespaar je bovendien zowat vier ton CO2-uitstoot alleen al op de installatie. De gemakkelijke demontage en het efficiënte materiaalgebruik verminderen de impact op het milieu drastisch.”

Een ander voorbeeld is de circulaire bouwmarkt. Nog nooit van gehoord? In Mechelen vind je er een: Recuplan. Medeoprichter Linne Bastiaens lichtte de werking toe: “In samenwerking met kringwinkels en een maatwerkbedrijf, en met de steun van VLAIO verwerken we houtafval tot kwalitatieve halffabricaten. We zoeken volop nieuwe b2b-partners, zowel voor het verzamelen van grondstoffen als het verwerken van onze producten. Je houtafval een tweede leven geven of op zoek naar kwalitatief tweedehandshout voor je project? Je bent van harte welkom.”

Vanuit Nederland zakte architect Daan Brugginck af naar de Aalsterse deelgemeente om vanuit ORGA Architect zijn visie op bouwen uit de doeken te doen. Hij stelde daarbij de oprechtheid van de bouwsector in vraag op het vlak van vergroening in de bouwsector. “Zijn groene terrassen aan appartementen wel echt groen als je weet dat bomen een heel ondergronds netwerk nodig hebben om te groeien? Bij natuurlijk bouwen gaat het om de directe en indirecte ervaring met de natuur, de ruimte en de plaats. Daarbij zijn natuurlijke principes het uitgangspunt, zowel qua vorm als materialen. Dit draagt bij tot een beter welzijn van de gebruikers en het volledige ecosysteem. Natuurinclusief biobased bouwen redt het klimaat.”

Hoewel het programma iets meer dan een halfuur uitliep, bleef het publiek enthousiast en aandachtig. Verschillende deelnemers vuurden kritische en gemotiveerde vragen af op de sprekers. Daaruit bleek nogmaals hoe gedreven de sector is om zich in te zetten voor de transitie naar circulariteit. “Zal er wel genoeg hout zijn als iedereen met houtbouw begint?” twijfelde iemand. “Zo’n vaart zal het niet lopen”, verklaarde architect Daan Brugginck. “De transitie verloopt stap voor stap. Onze producten worden kwalitatiever en er komen steeds meer en betere initiatieven om de levensduur van ons hout te verlengen. We hoorden er hier daarnet al enkele aan het woord. Studiedagen als deze inspireren om de ommezwaai te maken.”

“Hoe kunnen we de houtbouw versnellen in België?” Dat vroeg de firma Carpentier zich ten slotte af. “Ga ervoor”, was het antwoord. “Stel je productieproces in vraag met de strategieën die je vandaag aangereikt kreeg. Wees de koploper en inspireer anderen. Zowel de sector als de overheid hebben goede voorbeelden nodig om in te zien dat dit de toekomst is.”

Living Labs zetten bedrijven concreet op weg
Via het Living Lab Circulaire Houtcluster Grensland stimuleert WOOD.BE het circulaire denken om te zetten naar concrete daden. Het expertisecentrum streeft zo samen met overheden en bedrijven innovatie in de sector na met als doel positief bij te dragen aan de Vlaamse klimaatdoelstellingen. Op het bedrijventerrein Grensland, gelegen in Menen en Wervik, gaan verschillende bedrijven drie jaar lang de uitdaging aan om concrete stappen te zetten in hun circulaire transitie. Dit doen ze door hun producten te optimaliseren of te ontwerpen in functie van het sluiten van de kringloop. Er gaat ook veel aandacht naar het creëren van nieuwe samenwerkingen, tussen de bedrijven op het bedrijventerrein Grensland onderling en met de bredere houtsector in Vlaanderen.

Decospan
Als producent van gevoegd fineer, gefineerde platen, fineervloeren en meerlaags parket kiest Decospan honderd procent voor de transitie naar een duurzame strategie. Tijdens het eerste jaar van hun deelname aan het Living Lab zet het bedrijf in op de reductie en verwerking van zijn houtafval enerzijds, en op het zoeken naar duurzame alternatieven voor hun bestaande assortiment anderzijds. R&D & Compliance Manager bij Decospan Jonas Feys: “De grootste schuldige aan onze CO2-uitstoot zit momenteel bij de ruwe materialen. We focussen eerst op welke mogelijkheden er zijn qua plaatmaterialen en biobased lijmen.”

Group De Keyzer
“Waarom sta ik hier? Dat was een goede vraag daarnet”, speelde bestuurder Koen De Keyzer de bal terug naar Chris De Roock. “Omdat het onze verdomde plicht is om milieubewust te ondernemen.” Group De Keyzer stelt tijdens het eerste projectjaar enkele prioriteiten. “We proberen de levensduur van onze producten te verlengen, bijvoorbeeld door ze flexibeler te maken. We onderzoeken daarbij een oplossing om de nissen voor inbouwtoestellen aanpasbaar te maken. De toestellen gaan vaak als eerste kapot. Met de mogelijkheid om de nissen aan te passen, is de kans groter dat de keuken langer gebruikt wordt. Ook brengen we onze reststromen in kaart om er bewuster mee om te gaan. Na een brainstorm met WOOD.BE en Pilipili liggen nog heel wat boeiende pistes op tafel om de komende jaren mee aan de slag te gaan. Ik ben heel fier op de mindshift binnen ons bedrijf.”

G. Desmet
G. Desmet is gespecialiseerd in het buigen van massiefhout en multiplex, en in gethermoformeerd vilt voor de meubelsector en projectmarkt. Al jarenlang zet het bedrijf in op ecologische energievoorzieningen zoals biomassa, zonnepanelen gerecycleerd materiaal en biodegradeerbaar vilt. Toch zijn er door de actieve deelname aan het Living Lab veel opportuniteiten. Sales & development verantwoordelijke Ward Desmet: “We onderzochten pistes om ons houtafval te verminderen. Hier vonden we nog geen rendabel alternatief voor. Wel ontwikkelden we een nieuw product dat ondertussen in de markt werd gebracht: panelen die ook buiten inzetbaar zijn op basis van hennep. We testen ook volop biobased lijmen die het buigproces integraal doorstaan. Hopelijk levert dat binnenkort een aha-erlebnis op.”

Woodstoxx
Sinds de start van het Living Lab-project zoekt Woodstoxx naar mogelijke manieren om houtafval te hergebruiken in plaats van weg te gooien. De expert in de verkoop en plaatsing van houten vloeren, gevels en terrassen ging met WOOD.BE op zoek naar hoe (zaag)overschotten van parket en korte hardhouten planken opnieuw hoogwaardig ingezet kunnen worden. Dat leidde tot enkele succesvolle resultaten, al brengen de mogelijkheid tot hergebruik ook heel wat uitdagingen met zich mee. “Onder andere de afkomst, verkleuring, verschillende kwaliteiten en afwerkingen maken het moeilijk om een gestroomlijnd geheel te creëren en om de projectmarkt van het product te overtuigen”, aldus Yves Lecluyse, R&D-manager bij Woodstoxx. “We zoeken naarstig verder.”