‘Design moet in dienst staan van mensen’

Volgens de wereldberoemde architect, product- en interieurontwerper Oliver Heath speelt welzijn hierin een belangrijke rol. In zijn designs is de verbinding tussen mens en natuur een terugkerend thema, een aanpak die we biophilic design noemen. We spraken hem over zijn methoden en filosofie.

Waar haalt u de meeste inspiratie vandaan?
“Mijn inspiratie doe ik voornamelijk op door goed te observeren. Ik bestudeer aandachtig hoe mensen gebouwen en ruimtes gebruiken. Ontwerpers zouden eerst hun zintuigen moeten gebruiken en pas daarna moeten handelen. Design staat te vaak in dienst van merk, macht en identiteit. Terwijl het draait om de essentiële behoeften van de mens.”

“Succesvolle gebouwen zijn ontworpen met de mens als centraal uitgangspunt. Zo ontstaan ruimtes die de productiviteit verhogen. Omgekeerd kun je slecht ontworpen ruimtes ook herstellen door het toepassen van biophilic design. Daarmee versterkt de intrinsieke band met de natuur.”

Waar voldoet een geslaagd design aan volgens u?
“Een gebouw moet het maximale uit mensen halen. Tegen lagere kosten moet een sterk design betere resultaten neerzetten. Een ruimte moet mensen een goed gevoel geven, of dat nu in een kliniek, school of kantoorgebouw is. Dat gevoel moet ook aansluiten bij de functie. Zo moet een kliniek mensen kalmeren voor maximaal herstel, en een kantoor mensen stimuleren voor maximale productiviteit. Ik noem dat ‘positive spaces’, ruimtes met een positieve impact.”

Kunt u een inspirerend voorbeeld noemen?
“Ik bezocht niet lang geleden het Maggie’s Cancer Care Center in het Hammersmith-kliniek. Ik was daar vanwege de Londense biophilic design-toer van vloertegelfabrikant Interface. De kankercentra moeten mensen op het gemak stellen in lastige perioden. Daar slaagt het gebouw goed in. Het is bijna alsof de ruimte armen om de mensen heenslaat. Er is veel uitkijk op natuur. De binnenplaatsen hebben plekken met schaduw en zon, en in sociale ruimten komen mensen gerieflijk samen. De uitkijkplekken zijn ideaal voor rust en overdenking.”

Heeft u ook zelf een dergelijk succes gekend?
“Dat is lastig te zeggen over mezelf. Ik haal voldoening uit projecten waarbij ik mensen kan helpen die weinig ervaring hebben met biophilic design. Het is zo mooi te zien wat die ontwerpfilosofie voor mensen kan betekenen.”

“Een recente favoriet is een herstelruimte voor autistische kinderen in de Garden School in Hackney. Het is een kleine kamer, gesitueerd direct naast de speelplaats van de school. We mochten geen planten en groen gebruiken, dus hebben we als alternatief gekozen voor natuurlijke materialen, kleuren en texturen. Dat hebben we gecombineerd met zeshoekige, speelse plekjes waar kinderen zich kunnen terugtrekken. Met eenvoudige biophilic design-principes hebben we een soort rustplaats gecreëerd waar kinderen kunnen bijkomen van de hectiek van de speelplaats.”

Waarom ben u zo’n groot voorstander van de WELL Building-standaard?
“Bij deze standaard krijgt het welzijn van de gebruiker de aandacht die het verdient. Dat is een belangrijke stap richting de toekomst. Er is overweldigend bewijs voor de enorme invloed van design op welzijn. Dat besef krijgt ook in het bedrijfsleven steeds meer voet aan de grond. Het maakt medewerkers gezonder, gelukkiger en productiever. Ze voelen zich meer betrokken bij de organisatie. Biophilic design heeft dus ook voordelen voor de business.”

“Dat heeft zichtbare gevolgen in de markt. Projectontwikkelaars willen zich steeds vaker op biophilic design onderscheiden. De WELL Building-standaard faciliteert daarin. De standaard kent drie niveaus: zilver, goud en platina. Aan de basis staan de zeven elementaire kenmerken: voedsel, water, licht, lucht, conditie, lichamelijk comfort en mentaal welzijn.”

Heeft u een goed voorbeeld van een gebouw dat aan deze standaard voldoet?
“Jazeker. Een van de beste voorbeelden is het gerenoveerde kantoor in Londen van duurzaam ingenieursbureau Cundall. Interieurarchitect Ben Allen heeft in samenwerking met hen het kantoor een volledige make-over gegeven. Daarbij zijn alle mogelijke aspecten betrokken. Denk aan cateringfaciliteiten en ergonomische werkplekken, maar ook aandachtspunten als verf en lijm met minder vluchtige organische stoffen.”

“Ik sprak Allen tijdens Clerkenwell Design Week. Hij vertelde me over zijn zoektocht naar innovatieve manieren voor het realiseren van een positieve gedragsverandering bij de medewerkers. Hij koos bewust voor kleinere bureaus in de buurt van muren. Daardoor ontstond meer ruimte voor beweging in het midden. Zo moedigde hij mensen aan hun plek te verlaten en met elkaar in gesprek te geraken.”

“Deze aanpak werpt zijn vruchten af. Cundall boekte grote vooruitgang op het gebied van productiviteit en Die. Daarnaast daalde het verzuim met 50 procent ten opzichte van de jaren ervoor. Het personeelsverloop verkleinde met 27 procent. Dat zorgde voor een besparing van 200.000 euro. Zo was de biophilic design-aanpak letterlijk geld waard.

Is de WELL-standaard al gebruikelijk in de dagelijkse praktijk?
“De standaard krijgt gelukkig in steeds meer landen bekendheid. Toch is er nog veel te doen. Uit het Human Spaces-onderzoek van tapijttegelfabrikant Interface blijkt bijvoorbeeld dat 42 procent van de medewerkers het moet stellen zonder natuurlijk daglicht. 55 procent heeft geen groenvoorzieningen op kantoor en 7 procent moet zelfs werken in een ruimte zonder raam. Dat kan natuurlijk echt niet.”

U bent de biophilic design-ambassadeur van Interface. Waarom koos u voor dit bedrijf?
“Ik ben gefascineerd door hun focus op duurzaamheid. Ze besteden veel aandacht aan duurzame productie. De processen zijn waar mogelijk circulair, zodat zo min mogelijk energie en grondstoffen verloren gaan. Daar kunnen andere fabrikanten absoluut van leren. Daarnaast is Interface volop bezig met de toepassing van biophilic design in hun tegelassortiment. Zo gebruiken ze natuurlijke patronen, texturen en kleuren die een ruimte een natuurlijk gevoel meegeven. Zonder ingewikkelde maatregelen kunnen ontwerpers hiermee biophilic design toepassen. Hun visie sluit helemaal aan bij mijn benadering van design.”

Welke interessante ontwikkelingen vinden momenteel plaats in de designwereld?
“Het fascineert me mateloos om te zien hoe technologie de menselijke interactie met de natuur stimuleert. Denk aan interactieve projecten of augmented reality. Technologie geeft ontwerpers steeds meer mogelijkheden om natuurlijke elementen te integreren in urbane omgevingen. Dat belooft wat voor de komende tien jaar.”

In welke richting ziet u design zich ontwikkelen?
“We gaan toe naar een vorm van design die completer en duurzamer is dan ooit. Het gaat niet alleen maar om het verkleinen van de impact op de leefomgeving, maar ook om het verleggen van de focus naar de mens. We begrijpen steeds beter dat er een direct verband bestaat tussen ons welzijn en de natuur om ons heen. Daardoor kunnen we designs ontwikkelen die echt duurzaam zijn en bestand tegen de tand des tijds. Die designs zullen het meest waardevol blijken voor mensen, bedrijven en de gehele planeet.”